تا چەند قسەی خەڵکت لا گرینگە؟
ئاساییە کە لات گرینگ بێت ئاخۆ خەڵکی چۆن سەیرت دەکەن. هەموومان بەجۆرێک گرینگی بەوە دەدەین کە هاوڕێ و ئەوانەی دەمانناسن چی ڕایەکیان دەربارەمان هەیە! ئەمەش گرفتی نییە و بەشێکە لە مرۆڤبوون. بەڵام ئەوەی کە وریا بین سەبارەت بە ڕوانینی خەڵک بەرانبەر خۆمان جیاوازە لەوەی کە شتەکە ببێت بە کەڵکەڵەی ژیانمان و کاریگەری دابنێت لەسەر شووناسمان و تەنانەت بڕیارەکانمان کۆنترۆڵ بکات. ئەگەر شتەکە لەڕادەبەدەر بوو و گرفتی لەسەر شێوەژیانمان درووست کرد ئەوە ئیدی پێویستە ڕێگەچارەیەکی بۆ بدۆزینەوە و چیتر نەهێڵین قسە و وتەوتی خەڵک کار بکاتە سەر ژیان و بڕیارەکانمان. هەموو کەسێک مافی ئەوەی هەیە بە دڵی خۆی و بۆ خۆی بژیت، هەڵەیەکی گەورەیە کە بتەوێت بە دڵی خەڵک بژیت و هیچ کاتیش ناتوانیت دڵی هەموو کەس خۆش بکەیت و هەرشتێک بکەیت دیسان کەسێک پەیدا دەبێت کە بە دڵی نەبێت! بۆیە پێویستە ژیانت هی خۆت بێت. بەڵام چۆن بزانین کە تووشی ئەو کەڵکەڵەیە بووین کە ئاخۆ خەڵکی چۆن سەیرمان دەکەن؟ لێرەدا با باسی هەندێک لەو نیشانانە بکەین کە دەری دەخەن لەڕادەبەدەر گرینگی بە قسەی خەڵک و ڕوانینیان دەربارەی خۆمان دەدەین.
گومانی بەردەوام لە کردەوەکانت
ئەگەر بەردەوام گومانت لە قسە و کردوەکانت هەیە، هەر شتێک دەکەیت لە دڵی خۆتدا دەلێیت ئاخۆ هەڵەم نەکردبێت! ئەوا لەوانەیە زۆر گرینگی بە ڕوانینی خەڵک بدەیت. دواجار هیچ کەسێک بێگەرد نییە، هەموو کەسێک مافی ئەوەی هەیە هەڵە بکات. بۆیە ترس لە هەڵەکردن، ئەوەی کە نەوێریت هیچ شتێک بکەیت لەبەر ئەو ترسە کە ئاخۆ هەڵە بێت یان نا، یاخود خەڵکی چۆن سەیرم دەکەن، وا دەکات هیچ کات نەتوانیت وەکوو پێویست گەشە بکەیت. هەموو کەس هەڵە دەکات و باشترە هەڵەکانی خۆت قەبووڵ بکەیت و بە بەشێک لە خۆت و ژیانی خۆتیان بزانیت.
تەنها ئەو کەسانە هەڵە ناکەن کە هیچ ناکەن.
ئیدی زۆر گرینگە کە خۆتت قەبووڵ بێت بە هەموو لاوازی و هەڵەکانیشەوە. ئەوەی کە بیر لە هەڵەکانت بکەیتەوە شتێکی زۆر باشە ئەگەر بۆ مەبەستی فێربوون و ڕێگرتن لە دووپاتکردنەوەی هەڵەکان بێت نەک درووستکردنی ترسێک بۆ ڕێگری لە کردەوە و گۆڕان. کارل ڕۆجەرز دەروونناسێکی ئەمریکی دەڵێت “ناکۆکییەکی سەیر ئەوەیە کە کاتێک خۆم وەکوو ئەوەی کە هەم قەبووڵ دەکەم، ئەوسایە کە دەتوانم بگۆڕم.” ئەمەش واتە یەکەم هەنگاو بۆ گۆڕان و گەشەکردن ئەوەیە کە خۆتت قەبووڵ بێت.
گومان بەخۆ و خۆلۆمەکردنی بەردەوام ڕێگرن بۆ گەشەکردن. بیرکردنەوە لە کردەوەکان و هەڵەکان زۆر شتێکی باشە بە مەرجێک کە نەبێتە هۆکار بۆ ترس لە گۆڕان و تاقیکردنەوەی شتی نوێ.
دواجار ئەگەر بۆ هەموو ئیش و کارەکانت گومانت لە خۆت و لە کردەوەکانت هەبوو دیارە کە لەڕادەبەدەر قسەی خەڵکت لا گرینگە. لەجیاتی ئەو گومانە هەوڵ بدە ئیشەکانت بە بەشێک لە ئەزموونی ژیانی تایبەتیی خۆت بزانیت و لێیانەوە فێر ببیت.
گوتنی (نا) زۆر قورس بێت بۆت
ئەگەر هیچ کات نەتوانیت لە وەڵامی داواکارییەک یان داوەتێکدا کە کات و دۆخەکە گونجاو نییە بڵێیت (نا)، دیارە کە زۆر بیر لە قسەی خەڵکی دەکەیتەوە. لەوانەیە هەندێک جار گوتنی نا زۆر قورس بێت، بەڵام ناکرێت بەس لەبەر ئەوەی کە دڵی کەسانی دیکە ڕابگریت بۆ هەموو شتێک بڵێیت بەڵێ. ئەوەی کە جاروبار خۆت لە پێشینە دابنێیت شتێکی خراپ نییە، یان ئەوەی کە گرینگی بە خۆت و ئاسوودەییی خۆت بدەیت خۆپەرستی نییە. بۆ ئەوەی بتوانیت دڵی کەسێک خۆش بکەیت یان شتێک ببەخشیت پێویستە سەرەتا گرینگی بە خۆت بدەیت. بۆیە زۆر پێویستە ئەو کاتانەی لەگەڵ داواکارییەکدا ئاسوودە نیت و ئەنجامدانی شتەکە تووشی سترێست دەکات یان جەوت تێکدەدات بتوانیت بڵێیت نا.
لەڕادەبەدەر بیرکردنەوە لە قسە و ئاکارەکان
لەوانەیە هەندێک جار ئەمەت ئەزموون کردبێت؛ ئەوەی کە پاش قسەکردن لەگەڵ کەسێکدا، دیسان و دیسانەوە لە مێشکی خۆتدا دیالۆگەکان و قسەکان دووبارە دەکەیتەوە، ڕستەکان و وشەکان شیکار دەکەیت و یەکسەر بیر لەوە دەکەیتەوە ئاخۆ شتێکی هەڵەم نەوتووە یان کاردانەوەیەکی هەڵەم نەبووە؟! لەوانەیە بە سەعات خەریکی ئەم شیکارکردنە بیت سەبارەت بە دوو خولەک قسەکردن لەگەڵ کەسێکدا. ئەمە بەتەواوی مرۆڤ ماندوو و وەڕز دەکات و نیشاندەری ئەوەیە کە لەڕادەبەدەر گوێ بە قسەی خەڵکی دەدەیت. گرینگە بیرت نەچێت کەس بێخەوش نییە و هیچ کەسیش ناتوانێت چاوەڕێی ئەوە بکات کە تۆ هیچ هەڵەیەک نەکەیت! بۆیە ئەوەندەی بەرامبەر کەسانی تر لێبوردەیت، بۆ خۆیشت وا بە. سیگمۆند فرۆید دەڵێت:
هەستە دەرنەبڕاوەکان قەت نامرن. بە زیندوویی چاڵ دەکرێن و دواتر لە شێوازی ناشرینتردا دەردەکەونەوە.
“سیگمۆند فرۆید”
ئەگەر زۆر دەکەویتە نێو ئەم بازنەی شیکاکردنەوەی هەڵسووکەوتەکانت، ئەوا دیارە کە لەڕادەبەدەر گوێ بە قسەی خەڵکی دەدەیت. جاری وا هەیە پاش چەندین ساڵ هێشتا هەر بیر لە هەندێک قسە دەکەیتەوە کە لەگەڵ کەسێکدا کردووتە! هەر ئازاری خۆت دەدەیت و ئەو وتووێژە بە چەندین شێوەی دیکە و جۆراوجۆر لە خەیاڵی خۆتدا دووبارە دەکەیتەوە! هەندێک جار خۆت بە بیرکردنەوە لە قسەیەکی زۆر سادەوە ماندوو دەکەیت و خۆت لۆمە دەکەیت کەچی ئەگەر لە ئەو کەسە بپرسیت لەوانەیە تەنانەت بیریشی نەمابێت باسی چی دەکەیت یان هیچ خەوشییەکیشی لە قسەکەدا نەدیبێت! بۆیە ئەوە تەنها خۆتیت کە ئەوەندە بیر لەوە دەکەیتەوە ئاخۆ فڵانە کەس چۆن بیری کردۆتەوە سەبارەت بەو هەڵسووکەوتەم کە بۆ هەموو جووڵە و هەموو وشەیەکت گومانت تێدا درووست دەبێت!
بەراوردکردنی خۆت لەگەڵ کەسانی دیکە
ئەوەی کە خۆت لەگەڵ کەسانی دیکەدا بەراورد بکەیت شتێکی ئاساییە و هەموو مرۆڤێک لە ژیانیدا سەیری کەسانی تر دەکات و لەگەڵ خۆی بەراوردیان دەکات، بەڵام کاتێک کە ئەم ئاکارە لەڕادەبەدەر بوو ئیدی کێشەیە و دەبێتە هۆی دابەزینی متمانەبەخۆ و کەمبوونەوەی ڕێز و خۆشەویستیت بۆ خۆت و خۆبەکەمزانین. ژیانی هەر تاکێک و ئەزموونەکانی ژیانی تایبەتن و ناکرێت لەگەڵ کەسێکی دیکەدا بەراوردی بکەیت چونکە لە بنەڕەتدا تۆ ژیانێکی تر و دۆخێکی تر دەژیت کە جیاوازە لەوەی کەسانی تر. ئەگەر بێت و خۆت و دەستکەوتەکانت لەگەڵ ئەوەی کەسانی تردا بەراورد بکەیت، دواتر هەموو ئیشەکانت و بڕیارەکانت و تەنانەت ڕواڵەتت بە کەم دەزانیت. گرفتەکەش لەوەدایە کە لایەنی شاراوە و تایبەتی خۆت لەگەڵ ئەوەی زەقکراوەی کەسانی دیکە بەراورد دەکەیت؛ بۆ نموونە ژیانی خۆت لەگەڵ لاپەڕەی خەڵک لە سۆشیال میدیادا بەراورد دەکەیت و ئەوەی خۆتت لا نزم و کەمنرخ دەبێت!
بەراوردکردنی خۆت لەگەڵ کەسێکی دیکەدا وەکوو بەراوردکردنی سێو و پرتەقاڵە، لە بنەڕەتدا هەڵە و بێبنەمایە. ژیانی تۆ تایبەتی خۆتە، ڕێگا و ئەزموونەکانی هەر کەسێک تایبەتی خۆیە و ناکرێت لەگەڵ کەسێکی دیکەدا بەراوردی بکەیت! کەسانی تریش ژیانی تایبەتی خۆیان دەژین، تۆش هەوڵ بدە ژیانی خۆت بژیت.
خۆت لەگەڵ هەموو کەسێکدا ڕابێنیت
ئەمەیان زۆر گرینگە! سەرەتا ئەوەیان ئاساییە کە لە دۆخی جیاواز و لەگەڵ کەسی جیاوازدا شێوازی قسەکردن و هەڵسووکەتمان تا ڕادەیەک جیاواز بێت! ئەمەیان بەشێکە لە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانمان. بەڵام ئەوەی کە لەگەڵ هەر کەسێکدا بووین، شێوازی قسەکردنمان، هەڵسووکەوتمان و تەنانەت شووناسمان بەتەواوی یەکسەر بگۆڕێت، ئەوەیان کێشەیە و نیشانەیەکی ئەوەیە کە لەڕادەبەدەر قسەی خەڵکی لامان گرینگە. بیر لەو ساتانە بکەوە کە لەگەڵ کەسێکدا قسە دەکەیت و یەکسەر ڕەنگی ئەو دەگریت، نوکتەیەک کە هیچ ناتکەنێنێت بەڵام بەدرۆ قاقا پێدەکەنیت، بیروڕایەک یان قسەیەکت قەبووڵ نییە کەچی پشتڕاستی دەکەیتەوە! گرینگە کە تایبەتمەندییەکانی خۆتت قەبووڵ بێت و شەرمیان لێ نەکەیت و واز لە شووناس و کەسایەتی خۆت نەهێنیت، ناکرێت لە هەر دۆخێک و لەگەڵ هەرکەسێکدا بوویت خۆت یەکسەر بگونجێنیت بەس بۆ ئەوەی لەو شوێنەدا جێت بێتەوە. ڕێز لە تایبەتمەندییەکانی خۆت بگرە. ئەمە هەمیشە دڵێشاندن و بێڕێزی نییە، لەگەڵ بۆچوونێکدا نیت دەتوانیت بەڕێزەوە بڵێیت کە تۆ وا بیر ناکەیتەوە، بۆ دەبێت شتێک پشتڕاست بکەیتەوە کە بە ڕاستی نازانیت؟ ئەگەریش کەسەکە یان دۆخەکە جۆرێک بوو بەکەڵک نەدەهات کە باسی ئەوە بکەیت کە قەبووڵت نییە، لانیکەم دەتوانیت پشتڕاستی نەکەیتەوە ئەوپەڕی بڵێ “چوزانم… بڵێم چی… و هتد” ترست نەبێت لەوەی کە خۆت بیت! هەڵەی خۆت چاکترە لە ڕاستیی کەسێکی دی.
هەڵەبوون دەرگای گەشەکردن و گۆڕان دەکاتەوە، بۆیە لە هەڵەکانت مەترسە، بەس دووپاتیان مەکەوە.
ئەوەی کە بەردەوام بیر لە سەرکەوتن بکەیتەوە
سەرکەوتن شتێکی خۆشە و ڕێزت بۆ دەهێنێت. ئەگەرچی سەرکەوتن شتێکی گرینگ و باشە بەڵام هۆکارەکەی زۆر گرینگە. ئەوەی کە سەرچاوەی سەرکەوتنەکە حەز و خولیای خۆت بێت یاخود بۆ وەرگرتنی ئافەرین و پاڵپشتیی خەڵکی، شتێكی جیاوازە. ئەگەر هەست دەکەیت بەردەوام پێویستت بە سەرکەوتنە بۆ ئەوەی کەسانی دیکە دڵخۆش بکەیت و لەبەرچاویان گرینگ و بەنرخ دەربکەویت واتە لەڕادەبەدەر قسە و ڕوانینی خەڵکت لا گرینگە، ئەمەش گرفتێکە بۆ خۆی واتە لەجیاتی ئەوەی بۆ خۆت بژیت بۆ خەڵکی دەژیت. سەرکەوتن شتێکی تایبەتییە و دەبێت بۆ خۆت مانای بکەیتەوە کە چی بە سەرکەوتن دەزانیت نەک سەیر بکەیت بزانیت لە چاوی خەڵکەوە چی سەرکەوتنە و هەوڵ بۆ گەیشتن بەوە بدەیت. بۆیە پێویستە لەجیاتی ئەوەی دەستکەوتەکانی ژیانت لەسەر بنەمای حەز و ئارەزووی خەڵک بنیات بنێیت، باشترە هەوڵ بۆ گەیشتن بەو دەستکەوتانە بدەیت کە لات گرینگن و دڵت خۆش دەکەن. دەستکەوتەکانی ژیانی کەسێک لەگەڵ کەسێکی دیکەدا جیاوازە و سەرکەوتنیش مانایەکی جیاوازی لای هەر کەسێک هەیە.
ترس لە قسەی خەڵکی
ئەگەر بەردەوام لەوە دەترسیت ئاخۆ ئەگەر ئەم شتە بکەم یان ئەم شتە بڵێم، خەڵکی جۆرێکی دی بیر لە کەسایەتیم ناکەنەوە؟! وریا بە، ئەوا خەریکە لەڕادەبەدەر گوێ بە بۆچوونی خەڵکی دەدەیت. هەرجۆرێک بیت ئاخری هەر کەسانێک پەیدا دەبن کە بە دڵیان نەبێت، ناکرێت بە دڵی خەڵک ئاڕاستەی ژیانت بگۆڕیت! ژیانی خۆت بژی، ئازا بە و خۆت بە و لە قسەی خەڵکی مەترسە.
دواجار مرۆڤ بەشێک لە پێناسەی خۆی لە چاوی کەسانی دیکەوە وەردەگرێت و ڕوانینی کەسانی دیکە کاریگەرییەکی بەرچاوی هەیە لەسەر ئەوەی کە چۆن بیر لە خۆمان و کەسایەتی خۆمان دەکەینەوە. بەڵام گرینگە کە ئەو مافە بدەین بە خۆمان کە ژیانی تایبەتیی خۆمان بژین، شوێنی حەز و خولیاکانی خۆمان بکەوین و هەست و بۆچوونەکانی خۆمان دەرببڕین بەبێ ترس لەوەی کە ئاخۆ چۆن باسمان دەکەن یان چ بڕیارێک لەسەرمان دەدەن! بۆیە لەجیاتی ئەوەی هەوڵ بدەیت دڵی هەموو کەسێک خۆش بکەیت، باشترە تۆزێک زۆرتر گرینگی بە دڵخۆشی و حەز و ئاواتەکانی خۆت بدەیت. ژیانی تایبەتی خۆت بژیت و هەست و بۆچوونەکانت دەرببڕیت. وەکوو دەڵێن ئەو کەسانەی کە تۆیان بەدڵ نییە گرینگ نین و ئەو کەسانەش کە لە ژیانتدا گرینگن، تۆیان وەکوو خۆت قەبووڵ دەبێت و ڕێز تایبەتمەندییەکانت دەگرن، ئیدی بۆ دەبێت تایبەتمەندییەکان و هەست و بۆچوونەکانت بشاریتەوە و لە دەربڕینیان بترسیت؟