چۆن دەست بکەین بە کتێبخوێندنەوە؟
لەوانەیە لەپاش قوتابخانە چیتر کتێبێکت نەگرتبێتە دەستەوە! یان ئەوەندە دوور کەوتبێتیتەوە لە خوێندنەوە کە تەنانەت هەست بەوە نەکەیت کە پێویستت پێیەتی! یان ئەوەندە سەرقاڵی تۆڕەکۆمەڵایەتییەکان و سووڕانەوە بەنێو ئینتەرنێتدا بیت کە هەر کاتت بۆ کتێب نەبێت. گرفتەکەش هەر ئەمەیە، لە جیهانی ئەمڕۆدا دوو خولەکی بەتاڵیشمان دەست ناکەوێت بۆ ئەوەی بیر لە شتی تر بکەینەوە. بیر لە ساڵانی دوورتر بکەیتەوە، زۆر جار لە ڕۆژدا بێتاقەت دەبوویت و لە خۆت دەپرسی چی بکەم؟ بیرت دەکردەوە شتێک بدۆزیتەوە خۆتی پێوە سەرقاڵ بکەیت. لەم ساتانەشدا یان ڕۆیشتبێتیتە دەرەوە پیاسەیەک بکەیت یان بەنێو کتێبەکانتدا گەڕابێتیت و پاش چەند خولەک دەستت کردبێتە خوێندنەوەی کتێبێک. بەڵام لە کەیەوە شتی وات ئەزموون نەکردووە؟ ئەگەر ئەوەندەی لێ تێپەڕیوە کە بڵێی “یادی بەخێر” ئەوا بەتەواوی ئالوودەی جیهانی دیجیتاڵ بوویت. لەپاش مۆبایل ئەم گرفتە بەتەواوی پەرەی سەند؛ هەمیشە بەردەستە و هەر یەکەم چرکە کە بێتاقەت بوویت سەری تێ دەکەیت و یەکسەر بان و خوار دەکەیت. بۆیە لە هەر کەسێک دەپرسیت کە چۆن دەستبکەم بە خوێندنەوە یەکەم شت دەڵێن مۆبایلەکەت فڕێ دە!
بۆ ئەوەی چێژ لە خوێندنەوە وەربگریت و ببێت بە بەشێکی ژیانی ڕۆژانەت پێویستە سەرەتا حەزت لەو شتانە بێت کە دەیانخوێنیتەوە. دواتر شێوازە جۆراوجۆرەکانی خوێندن تاقی بکەیتەوە و کتێبخوێندنەوە بکەیت بە شتێکی تایبەتی خۆت و پەیوەندییەکی چڕ لەگەڵ خوێندنەوەکەدا درووست بکەیت.
بزانە حەزت لە چییە!
هەر کەسە و حەز و ئارەزووەکانی جیاوازە، بۆیە پێویستە مژارە دڵخوازەکانت بدۆزیتەوە و کتێبی ئەو بوارانە بخوێنیتەوە. حەزەکانی مرۆڤیش دەگۆڕن، لەوانەیە ساڵانێک حەزت لە مژارێک بووبێت و ئێستا شتی ترت پێ خۆش بێت. بۆیە ئەگەر بەڕاست بتەوێت خوێندنەوە بکەیت بە بەشێک لە ژیانی رۆژانەت باشترە هەندێک کات دابنێیت و لە مژاری جۆراوجۆر بخوێنیتەوە تاکوو ئەوەی زۆرتر بەدڵت دەبێت بدۆزیتەوە. لە کاتی کتێبخوێندنەوەدا مۆبایلەکەت لە تەنیشتی خۆت دامەنێ، ئینتەرنێتەکە قەپات بکە و مۆبایەلەکەش با لە ژوورێکی دیکەدا بێت، ترست نەبێت ئەگەر سەعاتێک ئاگات لە هەواڵەکان نەبێت دونیا ناڕووخێت و تۆ بێئاگا بیت! ئەوەش ڕووی دا ئاگاداربوون یان نەبوونت هیچ لە شتەکە ناگۆڕێت! جاران کابرا خزمێکی عەمری خوای دەکرد پاش ساڵێک ئاگادار دەبووەوە و دەڕۆیشت بۆ پرسە. ئێستا ئەوپەڕی تۆ با دوو کاتژمێر دێرتر لە شتێک ئاگادار ببیتەوە! ئەو وەهمە کە ئەگەر ئینتەرنێتەکە بکوژێنینەوە لە دونیا و هەواڵەکان بەجێ دەمێنین یەکەم ڕێگری وازهێنان لە مۆبایل و هۆکاری سەرەکیی ئالوودەبوون و بەکارهێنانی لەڕادەبەدەریەتی. ئەگەریش کەسێک ئیشێکی بەپەلەی هەبێت تەلەفۆنت بۆ دەکات کەواتە ئەو ترسە لەخۆت دوور بخەوە و مۆبایلەکە لەتەنیشتی خۆت دامەنێ با پێنج خولەک جارێک دەست نەبەیت و لەخۆڕا سەیری بکەیت و دواجار شتەکە ببێت بە خولەکێک کتێبخوێندنەوە و نیو سەعات سووڕانەوە بەنێو مۆبایلەکەدا. ئەگەریش پێویستت بە فەرهەنگ بوو دەتوانیت فەرهەنگێک لە تەنیشتی خۆتدا دابنێیت یان ئەوپەری ئەگەر دەتەوێ لە ئەپلیکەیشنەکان کەڵک بگریت هەر کات پێویست بوو هەستە بچۆ بۆ لای مۆبایلەکە وشەکە بدۆزەوە و پاشان بگەڕێوە لای کتێبەکەت.
ئەگەر دەتەوێت خوو بگریت بە کتێبخوێندنەوەوە، دەتوانیت هاوکات چەند جۆر کتێب بخوێنیتەوە. مەرج نییە کتێبێک بگریت بە دەستەوە و تا ئەوەت تەواو نەکردووە نەچیتە سەر کتێبێکی تر. پێکەوە چەند کتێب لە شێواز و بواری جیاواز بخوێنەوە. بۆ نموونە ئاساییە کە کاتێک ڕۆمانێک دەخوێنیتەوە هەر کات دەست دەکەیت بە خوێندنەوە پێداگر بیت لەسەر ئەوەی کە ئەو بەشە لە ڕۆمانەکە لە ئەو ساتەدا تەواو بکەیت. هەندێک جار بەشەکان دوورودرێژن و دەرفەتت نییە و زۆر لە خۆت دەکەیت بۆ تەواوکردنی. بەڵام ڕێگەچارەیەکی باش دەکرێت ئەوە بێت کە لەتەنیشت بۆ نموونە ڕۆمانێک یان بەرهەمێکی ئەدەبیدا، کتێبێکی فیکریش بخوێنیتەوە. کتێبە فیکرییەکان کێشە نابێت ئەگەر لەناوەڕاستی بەشێکدا یان تەنانەت پەڕەگرافێکدا بەجێی بێڵیت و کاتێکی دیکە بگەڕێیتەوە سەر خوێندنەوەکە و زۆریش پێویست ناکات وەکوو ئەوەی ڕۆمان یان چیرۆکێک بەشە کۆتاییەکە دیسان بخوێنیتەوە. بۆیە بەم شێوازە هەمیشە چەند کتێبت لەبەردەستدایە و هەر کات تاقەت یاخود دەرفەتی خوێندنەوەیەکی زۆرت نەبوو دەتوانیت بچیتە سەر ئەوەی تریان و بەشێک یان چەند لاپەڕەیەکی لێ بخوێنیتەوە.
شێوازە جۆراوجۆرەکانی خوێندنەوە تاقی بکەوە
کتێبی کاغەز، کتێبی ئەلیکترۆنی، کتێبی دەنگی. هەندێک کەس دەڵێن کتێبی کاغەز نەبێت چیدی خوێندنەوە نییە! ڕاستە کە خوێندنەوە لەسەر کاغەز هەست و تام و چێژێکی تایبەتی هەیە و کاریگەرترە بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە لە شێوازەکانی دیکە کەڵک نەگریت. هەندێک جار کتێبێک بە کاغەز بەردەست نییە یان لەوانەیە ئاسوودەتر بیت لەسەر مۆبایل یان تابلێت کتێبێک بخوێنیتەوە، کێشە نابێت، ئەوەش هەر خوێندنەوەیە. یان هەندێک جار تاقەتی خوێندنەوەت نییە و کتێبێکی دەنگی گوێ بگرە. یان هەندێک جار بە گوێگرتن لە شیعرێک حەزی خوێندنەوەت تێدا سەوز دەبێت و خێرا دەچیت درێژەی شیعرەکە و ئەوانەی تری شاعیرەکە دەخوێنیتەوە.
زۆر لە خۆت مەکە!
لەوانەیە دەست بکەیت بە خوێندنەوەی کتێبێک و بەزۆر بتەوێت تەواوی بکەیت کەچی حەزیشت لێ نییە! کێشە نییە ئەگەر کتێبێک لە نیوەیدا بەجێ بێڵیت و بچیت بۆ کتێبێکی دیکە. بەڵام ئاگات لێ بێت ئەوەیان نەبێت بە عادەت، ئەگینا پاش ماوەیەک وای لێ دێت هەر کتێبێک دەخوێنیتەوە پاش دە بیست لاپەڕە بەجێی دێڵیت و دواتر دەبینیت دە کتێبی تەواونەکراوت کۆ کردووەتەوە! ئەگەر وات لێ هاتووە ئەم جار کە کتێبێکت دەستپێ کرد تەواوی بکە و جا سەیر کە بزانە چ هەستێکی خۆشە کاتێک کۆی وێنەی ناوەڕۆکی کتێبێک دەبینیت. ئەگەریش تاقەتت لەسەر کتێبێک نەما دەتوانیت بۆ ئێستا لێگەڕێیت و دواتر لە دەرفەتێکدا بگەڕێیتەوە و کتێبە تەواونەکراوەکانت تەواو بکەیت. ئیتر دواجار لەوانەیە کتێبێکت زۆر حەز لێ نەبێت و کتێبێکیش ڕوانینت بۆ جیهان بەتەواوی بگۆرێت. بۆیە باشترە ئەوەندەی دەکرێت کتێب بە نیوەناچڵ بەجێ نەهێڵیت.
ئاساییە ئەگەر خوێندنەوەکەت خاو بێت
ئەگەر ماوەیەکی زۆرە کتێبت نەخوێندۆتەوە ئاساییە ئەگەر کتێبێک بگریت بە دەستەوە و خوێندنەوەت خاو بێت. کێشە نییە و تەواو شتێکی ئاساییە. خۆت لۆمە مەکە و هێواش هێواش دەست بکە بە خوێندنەوە، وشە دوای وشە و دێڕ دوای دێڕ و دواتر سەرنج بدە بە ناوەڕۆکەکان و پاش ماوەیەک لەگەڵی ڕادێیت و خێراییی خوێندنەوەت بەرز دەبێتەوە. لە خوێندنەوەشدا هیچ پەلەت نەبێت، تۆ دەتەوێت کتێب بخوێنیتەوە بۆ ئەوەی چێژی لێ ببینیت و ڕوانینت بۆ جیهان و شتەکان بەرفراوانتر بێت، ئەمەش پەیوەندی بە خێرا یان خاوبوونی خوێندنەوەوە نییە.
کاتێک دەست بکەیت بە کتێبخوێندنەوە تێدەگەیت کە ئەو سووڕانەوە بەنێو پۆستی کورت و شەڕەجنێو و شەڕەشەقی نێو تۆڕەکۆمەڵایەتییەکان چەندە کات بەفیڕۆدانە و چەندە وزەت لێ دەبڕێت و جەوت تێکدەدات.
کتێبی خۆتە، دەستی لێ مەپارێزە!
ئەگەر کتێبەکە هی خۆتە دەستی لێ مەپارێزە، تێیدا بنووسە، تەنانەت ئەگەر ویستت شێوەکاری تێدا بکە، کتێبی خۆتە! هێڵ بەژێر وشەکان و دێڕەکاندا بکێشە، بەشە سەرنجڕاکێشەکانی بۆ خۆت بە کەیفی خۆت دیاری بکە، لە پەراوێزدا سەرنج و بیروڕای خۆت بنووسە، ئەگەریش حەزت لێیە قەڵەمی هایلایت بەکار بێنە. ئەمەش وادەکات زۆرتر تێکەڵی کتێبەکە و ناوەرۆکەکەی ببیت و کتێبەکە بەجۆرێک دەبێت بە کتێبێکی تایبەتی خۆت.
بەتایبەت ئەگەر کتێبێکی ناوێژەییە، لە کۆتایی هەر بەشێکیدا پوختەی بەشەکە لە چەند دێڕێکدا بۆ خۆت بنووسەوە، ئەمە هەم بۆ مەبەستی ئەوەی کە دواتر دێیتەوە سەر کتێبەکە خێرا بزانیت پوختەی ئەو بەشە چییە هەم یارمەتیدەر دەبێت تاکوو قووڵتر بیر لە ناوەڕۆکی کتێبەکە بکەیتەوە. دواجار داڕشتنەوەی ناوەڕۆکی بابەتێک بە وشە و دەربڕینی خۆت ڕێگایەکی زۆر بەهێزە بۆ فێربوون و تێگەیشتنێکی قووڵتر لە بابەتەکان.
پاش تەواوکردنی هەر بەشێک، خێرا باز مەدە بۆ بەشی دواتر، ماوەیەک ڕاوەستە و بیر لە ناوەڕۆکی ئەو بەشە بکەوە. ئەگەر کەسێک هەیە حەزی لە مژارەکە بێت باسی بکە بۆی ئەگەر نا بۆ خۆت و لە خەیاڵی خۆتدا، وەکوو ئەوەی بۆ کەسێکی باس دەکەیت، ئەو شتانەی کە خوێندووتەتەوە شیکار بکە و باسیان لێوە بکە، بیروڕای خۆتی پێ زیاد بکە و دواتر وەکوو پێشتر وتمان بە کورتی لە چەند دێڕێکدا بە داڕشتنی خۆت پوختەی بابەتە بنووسەوە. ئەم پوختانە زۆر بەسوود دەبن بۆ نموونە کاتێک دەتەوێت وتارێک بنووسیت لەسەر بابەتێکی هاوشێوە و دەتوانیت خێرا بگەڕێیتەوە و کەڵک لەم نووسینانەت وەربگریت و بەکاریان بێنیت.
هیچ کتێبێک بۆ هەمووان نییە!
لە خوێندنەوەدا گوشار مەخەرە سەر خۆت، لەسەرخۆ بخوێنەوە و چێژ لە خوێندنەوەکەت ببینە، خێرا خوێندنەوە و پەلەکردن وادەکات وردەکاری و قووڵاییی ناوەڕۆکەکانت لەکیس بچێت و سەرنجیان نەدەیتێ، بۆیە لەسەرخۆ بخوێنەوە. هەزاران و ملیۆنان کتێب لە دونیادا هەن، کەس ناتوانێت تەنانەت بەشێکی بچووکی هەموویان بخوێنێتەوە، مەرجیش نییە هەموو کتێبێک بخوێنیتەوە، بەس ئەوانەی حەزت لێیانە و چێژیان لێ دەبینیت و کارت تێدەکەن بخوێنەوە. هەستێکی ناخۆشت نەبێت ئەگەر ئەو کتێبە هەرە بەناوبانگانەت نەخوێندبێتەوە کە وادادەنرێت هەمووکەس دەبێت خوێندبێتنییەوە. هیچ کات زۆر لە خۆت مەکە بۆ خوێندنەوەی کتێبێک، ئەوە چێژی خوێندنەوەکەت لەناو دەبات. بۆ خۆم هەر لەبەر ئەم هەستی سەپاندنەیە کە بەگشتی حەزم لەو کۆڕی کتێبانە نییە کە کتێب دەستنیشان دەکەن بۆ خوێندنەوە! هەر ئەوەی کە هەست بە گوشارێک دەکەیت بۆ تەواوکردنی کتێبەکە لە کاتێکی دیاریکراودا هەم چێژی خوێندنەوە و هەم کوالێتی خوێندنەوەکەت تێکدەدات! کتێبخوێندنەوە پرۆسەیەکی یەککەسییە، بۆ خۆت بخوێنەوە و دواتر ئەگەر کەسێک هەبوو حەزی لە مژارەکە بوو باسی بکە بۆی، ئەمەیان باشترە تاکوو کاتێک دەستنیشان بکەیت و بڵێیت ئیلا دەبێت تا ئەو ڕۆژە ئەم کتێبە تەواو بکەم! ئەم جۆرە گوشارە چێژی نەک هەر کتێبخوێنەوە بەڵکوو هەموو شتێک تێک دەدات، تەنانەت ئەگەر پەلەت لێ بکرێت بۆ تەواوکردنی خواردنێکی خۆش، هەم چێژی نامێنێت هەم تووشی ژانەسکت دەکات.