سترێس بەگشتی ئاماژە بە دوو شت دەکات: لە لایەکەوە هەستپێکردنێکی سایکۆلۆژییانە لە فشار، لە لایەکی دیکەشەوە، کاردانەوەی جەستە بەرانبەر ئەم فشارە، کە چەندین کۆئەندام تێیدا بەشدار دەبن، لە میتابۆلیزمـەوە تاکوو ماسوولکەکان و یادگە.

هەندێک لە سترێسەکان بۆ هەموو گیاندارێک پێویستن؛ لە ڕێگایانەوە بەرەنگاری گومان و ئاڵنگارییەکانی ژیان دەبنەوە و کاردانەوەیان دەبێت. هەستپێکردنی مەترسی سیستەمێکی خۆکاری کاردانەوە دەخاتە گەڕ کە پێی دەگوترێت (کاردانەوەی شەڕ-یان-هەڵاتن¹)، ئەمەش لە ڕێگای سیگناڵە هۆرمۆنییەکانەوە چالاک دەبێتەوە و ئاژەڵەکان ئامادە دەکات تاکوو بەرەنگاری مەترسییەک ببنەوە یان لێی هەڵبێن.

چی دەبێتە هۆی درووستبوونی سترێس؟

ڕووداوێکی سترێساوی—ئێستا چ دەرکەوتنی مارێک بێت لەبەر پێت یان ترسی لەدەستدانی ئیشەکەت بێت کاتێک بەڕێوەبەرەکەت دەست دەکاتە هاوارکردن—ڕێزێک لە هۆرمۆنەکان دەورووژێنێت، بریتی لە ئەدریناڵێن و کۆرتیزۆڵ، کە بەنێو جەستەدا بڵاو دەبنەوە.

ئەم هۆرمۆنانە ڕیژەی لێدانی دڵ و خێراییی سووڕی خوێن بەرز دەکەنەوە بۆ دەستەبەرکردنی کاردانەوەیەکی خێرا، چەوری و شەکر دەگوازنەوە بۆ پێکهێنانی وزەیەکی لەناکاو، تەرکیزکردنە سەر مەترسییەکە، ئامادەکردنی ماسوولکەکان بۆ جووڵە و هتد.

بەڵام ئەم کاردانەوە ڕزگارەکەرە بۆ مەبەستی چارەسەرکردنی کێشە کورتخایەنەکان و هەڕەشەکانی سەر ژیانە نەک کێشە درێژخایەن و بەردەوامەکان وەکوو قەرەباڵغی نێو شەقامەکان و کێشە خێزانییەکان—وەکوو نموونەیەک لەو کێشمەکێشانەی کە ئەمڕۆکە دەتوانن کاردانەوەی تایبەت بە سترێس قۆرغ بکەن.

بۆچی هەمیشە سترێس و دڵەڕاوکێم هەیە؟

ئەمڕۆکە خەڵکێکی زۆر هەست دەکەن بەردەوام تووشی سترێس و دڵەڕاوکێن. گیرۆدەبوونی کۆمەڵگا بە بەرهەمهێنان، ئەو شەپۆلە بەردەوامەی زانیارییە دیجیتاڵییەکان کە تووشی هاتووین، ئەو شێوەژیانە وەستاو و بێجووڵەیەی کە خەریکە پەرە دەستێنێت و هەستی شەکەتی و ماندوویەتی لەوانەیە کاریگەرییان لە پەرەسەندنی ئەو سترێسە بێت کە زۆر کەس هەستی پێ دەکەن.

چی دەبێتە هۆی سترێسی درێژخایەن؟

زۆر جار دەستنیشانکردنی سترێسی درێژخایەن ئەستەمە، چونکە دەکرێت بەبێ هەبوونی ڕووداوێکی چڕ و بەزەبر دەربکەوێت. هەندێک فاکتەری جۆراوجۆر وەکوو خەوی ناڕێک، بەردەوام هەستکردن بە کەمنرخبوون لە شوێنی ئیش و نەبوونی پەیوەندییەکی قووڵ لەگەڵ هاوڕێیان و بنەماڵە، هەموو دەتوانن بە شێوازی سەربەخۆ هۆکار بن بۆ سترێسی درێژخایەن.

نیشانەکانی سترێس چین؟

نیشانەکانی سترێس بریتین لە خەوزڕان، ژانەسک، ژانەسەر، گرژبوونی ماسوولکەکان، دڵەکوتە و گرفتی تەرکیزکردن و هتد. نیشانەکانی داهێزران کە بابەتێکی جیاوازە لە سترێس، بریتییە لە سێ شتی سەرەکی: شەکەتیی عاتیفی، خانەگومانی و دابڕان لە واقیع و دابەزینی ئاستی بڕوا بە سەرکەوتن.

کۆنترۆڵکردنی سترێس

بۆ بەزاندنی سترێس هەم ڕێکاری جەستەیی هەیە هەم سایکۆلۆژیکی. هەنگاوە جەستەییەکان بریتین لە، تێڕامان (مەدیتەیشن) و یۆگا و ڕاهێنان. ستراتیجییە سایکۆلۆژیکییەکان بریتین لە پشتبەستن بە خۆشەویستەکان یان لە دۆخە هەرە چڕەکاندا چاوپێکەوتن لەگەڵ پسپۆڕێکی دەروونناس.

کاردانەوەی سترێس سەرەتا لە نێو مێشکەوە دەست پێدەکات لە کاتی هەستپێکردن بە مەترسی یان شتێکی نەناسراوەوە، بۆیە ئێستا توێژەران بڕوایان وایە کە بنەماییترین و لەوانەیە کاریگەرترین ڕێگای کاڵکردنەوەی سترێس، گۆڕینی شێوازی هەستپێکردن و وەرگرتنی هەندێک لە دۆخەکانە، بە جۆرێک کە هەر لە سەرەتاوە وەکوو شتێکی سترێساوی سەیر نەکرێن.

توێژینەوەکان پێشانی داوە کە کاتێک وەکوو شتێکی پێویست کە دەبێت بەباشی و بە لێهاتووییەوە جێبەجێی بکەیت سەیری هەندێک لە دۆخەکان وەکوو بۆ نموونە تاقیکردنەوەکانی قوتابخانە بکەین لەجایتی ئەوەی کە وەکوو کارەسات یان شتێکی قورس و ناحەز بۆی بڕوانین، لە کاریگەرییە ڕووخێنەرەکانی سترێس دەمانپارێزێت و هاوکات کاریگەرییە ئەرێنییەکانیشی وەردەگرین، لەوانە: تەرکیزکردنێکی باش و پرۆسەسکردنێکی خێراتری زانیارییەکان. گۆڕینی ڕوانگەمان سەبارەت بە سترێس هەم ئاستی زیانەکانی سترێس دادەبەزێنیت هەم دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی ئاستی لێهاتوویی و بەرهەمهێنان.

چۆن سترێس کۆنترۆڵ بکەم؟

کاتەکانت ڕێک بخە، لە بەها و هێز و تواناکانت ورد ببەوە، تەکنیکەکانی حەسانەوە وەکوو هەڵکێشانی هەناسەی قووڵ ئەنجام بدە. هەروەها بیرە نەرێنییەکانت سەبارەت بە دۆخەکە بگۆڕە بۆ بیری نیوتراڵ یان بیری ئەرێنی، تاکوو بتوانیت کۆی دۆخەکە ببینیت. توێژینەوەکان پێشانیان داوە کە ئەم ستراتیجییانە دەتوانن سترێس ڕاگیر بکات.

شێوازە تەندرووستەکانی سەرکەوتن بەسەر سترێسدا چین؟

بەرانبەر سترێس هەم کاردانەوەی تەندرووست هەیە هەم ناتەندرووست. کاردانەوە ناتەندرووستەکان بریتین لە شتانێک وەکوو دەستکردن بە خواردنەوەی کحوول و مادەی هۆشبەر و قومار و شت. ستراتیجییە تەندرووستەکانیش بریتین لە مەدیتەیشن، ڕاهێنان، نووسینەوەی یادەوەرییەکان، پرۆڤەی پێزانین و وازهێنان لەو شتانەی کە لە دەوەری کۆنترۆڵماندایە.

چۆن سترێسی ئیشەکەم کۆنترۆڵ بکەم؟

لەجیاتی ئەوەی کە یەکسەر بیر لە نیگەرانی یان ئەرکێکی تاقەتپڕووکێن بکەیتەوە، ئەو شتانەی کە دەبێت جێبەجێ بکرێن بە ڕوونی دیاری بکە. هەر کامەیان دابەش بکە نێوان چەند بەشی بچووک و ئاسانتر و پاشان هەر جار و تەرکیز بخە سەر یەکێکیان نەک هەوڵ بدەیت چەند شت پێکەوە جێبەجێ بکەیت. ئەم ڕێکارانە دەکرێت یارمەتیدەر بن بۆ کۆنترۆڵکردنی سترێسی تایبەت بە ئیشکردن.

کاریگەرییەکانی سترێس لەسەر تەندرووستی

سترێسە کورتخایەنەکان لە ناخیاندا زیانبەخش نین، هەرچەند لەوانەیە ماوەیەک کاتی بوێت تاکوو جەستە هێور ببێتەوە. بەڵام دەرکەوتنی درێژخایەن یان بەردەوامی سترێس دەکرێت هەندێک زیانی جەستەیی و دەروونی لێ بکەوێتەوە. ئەم لێکەوتانە بریتین لە هەندێک نەخۆشی لە نەخۆشیی دڵ و شەکرەوە تاکوو دڵەڕاوکێ و خەمۆکی.

سترێس چۆن کار دەکاتە سەر تەندرووستیت؟

سترێس دەتوانێت ببێتە هۆی گۆڕانکاری لە زۆر شوێنی جۆراوجۆری لەشدا. سترێس دەتوانێت ببێتە هۆی لێدانێکی خێراتری دڵ، گرژبوونی ماسوولکەکان و نەخۆشییەکانی سک و ڕیخۆڵە. دەیشتوانێت ببێتە هۆی هەناسەدانێکی قورس و خێراتر کە ئەمەش گوشار دەخاتە سەر سییەکان و هێزی سیستەمی بەرگری بۆ کاردانەوەی بەرانبەر مەترسییەکان لاواز دەکات.

سترێس چۆن زیان دەگەیەنێتە سیستەمی بەرگری؟

سترێسی بەردەوام زەخت دەخاتە سەر سیستەمی بەرگری و وا دەکات بەرانبەر نەخۆشییەکان لاواز دەرکەوین. ئەگەرچی هۆرمۆنەکانی سترێس جەستە بۆ دۆخە ئیمەرجەنستییەکان ئامادە دەکەن، بەڵام هەروەها دەبنە هۆی سەرکوتکردنی سیستەمی بەرگری لە ڕێگای بەرزکردنەوەی هەوکردن و دابەزاندنی ئاستی بەرهەمهێنانی خڕۆکە سپییەکانی خوێنـەوە. بۆیە سترێس دەکرێت هۆکار بێت بۆ هەندێک نەخۆشی وەکوو نەخۆشیی دڵ، شێرپەنجە و شتی تر.

سترێس چۆن کار دەکاتە سەر مێشک؟

هۆرمۆنەکانی سترێس، وەکوو کۆرتیزۆڵ، بە شێوازێکی سرووشتی هەموو ڕۆژێک لە جەستەدا بەرهەم دێن تاکوو بتوانین بەردوام ڕووبەڕووی ئاڵنگارییەکان ببینەوە. بەڵام ئاستێکی زۆر لە هۆرمۆنەکانی سترێس، لە درێژخایەندا دەکرێت هۆکار بێت بۆ ئەوەی مێشک بە شێوازێکی جیاواز ئیش بکات و ببێتە هۆی لاوازبوونی یادگە، کێشە مەعریفییەکان، دڵەڕاوکێ، یان خەمۆکی.